خیریه ها در دنیای امروز نقشی حیاتی ایفا می کنند. آنها به کمک افراد نیازمند می آیند و برای حل مشکلات اجتماعی تلاش می کنند. اما برای اینکه یک خیریه بتواند به طور موثر عمل کند، به نقشه راهی روشن نیاز دارد. این نقشه راه باید شامل چشم انداز و ارزش های بنیادی خیریه باشد.
چشم انداز چیست؟
چشم‌انداز، تصویری روشن و الهام‌بخش از آینده مطلوب یک سازمان غیرانتفاعی (خیریه) را ترسیم می‌کند. این تصویر بلندمدت، نقشی محوری در هدایت و انسجام اقدامات سازمان ایفا می‌کند و به عنوان چراغ راهی عمل می‌کند که مسیر پیش رو را روشن می‌سازد.
ویژگی‌های یک چشم‌انداز اثربخش:
- وضوح و اختصار: به گونه‌ای تدوین شود که به راحتی قابل فهم و به یاد ماندنی باشد.
- الهام‌بخشی: انگیزه و تعهد لازم را در میان کارکنان، داوطلبان و خیرین ایجاد کند.
- هم‌ترازی: با رسالت، اهداف و ارزش‌های بنیادین سازمان همسو و سازگار باشد.
- واقع‌بینی: دستیابی به آن در بلندمدت، با اتکا به منابع و امکانات موجود، امکان‌پذیر باشد.
انتخاب چشم‌انداز مناسب، فرآیندی دقیق و نیازمند توجه به ظرافت‌های مختلفی است. عواملی نظیر نوع فعالیت سازمان، نیازهای جامعه هدف، فرهنگ سازمانی و همچنین چشم‌اندازهای کلان اجتماعی، سیاسی و اقتصادی در این انتخاب نقش‌آفرین هستند. ما برای اینکه بتوانیم چشم اندازی درخور سازمانمان تدوین کنیم نیاز به مراحل مشخص و دقیقی داریم که در این قسمت به این گام ها می‌پردازیم؛
گام‌های کلیدی در تدوین چشم‌انداز:
- مشارکت ذینفعان: شامل کارکنان، داوطلبان، هیئت مدیره، خیرین و جامعه هدف
- برگزاری جلسات بحث و گفتگو: به منظور تبادل نظر و رسیدن به اجماع
- استفاده از ابزارهای خلاقانه: مانند طوفان فکری و نگاشت ذهنی
- تدوین و مستندسازی: به طور واضح، مختصر و قابل فهم
- اجرا و ترویج: آموزش و نهادینه‌سازی در فرهنگ سازمانی
البته با اینکه در تعریف چشم‌انداز به کارکرد آن هم پرداختیم ولی در اینجا به سه نقش بسیار مهم چشم انداز هم می‌پردازیم:
- هدایت و انسجام اقدامات: به عنوان چراغ راهی عمل می‌کند که مسیر پیش رو را روشن می‌سازد.
- جذب اعتماد و حمایت عمومی: تصویری روشن از آینده مطلوب ارائه می‌دهد و اعتماد و حمایت ذینفعان را جلب می‌کند.
- ارزیابی عملکرد و پیشرفت: معیاری برای ارزیابی عملکرد و پیشرفت سازمان در مسیر نیل به اهداف ارائه می‌دهد.
راهکارهای تحقق چشم‌انداز:
- تدوین برنامه‌های استراتژیک: برنامه‌ریزی دقیق و گام به گام برای دستیابی به اهداف بلندمدت
- تخصیص منابع: تجهیز سازمان به منابع انسانی، مالی و تجهیزاتی لازم
- توانمندسازی کارکنان: آموزش و ارتقای مهارت‌های کارکنان در راستای تحقق اهداف
- ایجاد فرهنگ سازمانی مناسب: ترویج ارزش‌ها و باورهای مشترک در میان اعضای سازمان
- برقراری ارتباط موثر با ذینفعان: اطلاع‌رسانی شفاف و مستمر به جامعه هدف، خیرین و سایر ذینفعان
ارزش های بنیادی چیست؟
ارزش‌های بنیادی، به مثابه ستون‌های استوار، هویت، رفتار و تصمیم‌گیری‌های یک سازمان غیرانتفاعی را شکل می‌بخشند. این ارزش‌ها، اصول اخلاقی و باورهایی هستند که به عنوان چراغ راه در مسیر فعالیت‌های سازمان عمل می‌کنند و نقشی محوری در انسجام و اثربخشی آن ایفا می‌کنند.
ویژگی‌های ارزش‌های بنیادی اثربخش:
- وضوح و شفافیت: به گونه‌ای تدوین شده باشند که برای همه اعضای سازمان قابل فهم و ملموس باشند.
- هم‌ترازی: با رسالت، اهداف و چشم‌انداز سازمان همسو و سازگار باشند.
- عملی بودن: امکان پیاده‌سازی و جاری شدن در فعالیت‌های روزمره سازمان را داشته باشند.
- پذیرش: از سوی همه اعضای سازمان پذیرفته شده و درونی شده باشند.
- پویایی: با گذر زمان و تغییر شرایط، قابلیت بازنگری و به‌روزرسانی داشته باشند.
فرآیند تدوین ارزش‌های بنیادی:
- مشارکت ذینفعان: شامل کارکنان، داوطلبان، هیئت مدیره، خیرین و جامعه هدف
- برگزاری جلسات بحث و گفتگو: به منظور تبادل نظر و رسیدن به اجماع
- استفاده از ابزارهای خلاقانه: مانند طوفان فکری و نگاشت ذهنی
- تدوین و مستندسازی: به طور واضح، مختصر و قابل فهم
- اجرا و ترویج: آموزش و نهادینه‌سازی در فرهنگ سازمانی
حال که تا اینجای کار به ارزش های بنیادی و چشم انداز خیریه پرداختیم بد نیست برخی از ارزش‌های بنیادی رایج در سازمان‌های عام المنفعه را باهم ببینیم:
- صداقت و شفافیت
- مسئولیت‌پذیری و پاسخگویی
- عدالت و انصاف
- همدلی و نوع‌دوستی
- تعهد و اشتیاق
- کار تیمی و همکاری
- نوآوری و خلاقیت
- بهبود مستمر و یادگیری
انتخاب و تدوین ارزش‌های بنیادی مناسب، فرآیندی دقیق و نیازمند ظرافت است. این ارزش‌ها نقشی حیاتی در هدایت و انسجام اقدامات سازمان، جذب اعتماد و حمایت عمومی و ارزیابی عملکرد و پیشرفت ایفا می‌کنند.
با اتکا به ارزش‌های بنیادی قوی، سازمان‌های غیرانتفاعی می‌توانند مسیری شفاف و هدفمند را برای نیل به اهداف خود ترسیم کرده و در مسیر ساختن دنیایی بهتر گام بردارند.
چشم انداز و ارزش های بنیادی، نقشه راهی برای آینده خیریه شما هستند. با تدوین چشم انداز و ارزش های بنیادی روشن و قوی، می توانید به طور موثرتری به اهداف خود برسید.
منابع
کتاب “راهنمای مدیریت خیریه ها”
مقاله “چشم انداز و ارزش های بنیادی: ضرورتی برای خیریه ها”
وب سایت “انجمن ملی خیریه ها”
این مقاله صرفاً برای اطلاع رسانی است و نباید به عنوان مشاوره تخصصی تلقی شود.
